Cemâlî'nin Latifelerini Muhtevi Bir Eser: Denâ'et-nâme-i Cemâlî

İnsanlık, tebessümden kahkahaya, mizahın her türlü yansımasına, kaynağına ve aklına sahiptir. Türkler de bilinen ilk yazılı kaynaklardan bugüne, çeşitli görünümlerini “küg, külüt, latife, hezl, hiciv, nükte, fıkra” gibi terimlerle karşılamışlardır. Bunlardan latifeyi, güldürürken düşündüren bir türü olarak sıklıkla tercih etmişlerdir. Tecrübenin, tavsiyenin paylaşıldığı, çoğunlukla dersin hikmetin çıkarıldığı latifeler, sosyal hayatı/ilişkileri yansıtması bakımından edebiyat tarihimizde özel yere Latifeleri ihtiva eden böyle eser, 16. asır ediplerinden Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî’ye aittir.
 İstanbul’da yaşamış olan Cemâlî, matlalarıyla, şehrengizleriyle, latifeleriyle tanınan şairdir. Biyografik kaynaklara göre hezl latife vadisinde şöhretli olmasına rağmen Cemâlî’nin bütün latifelerini içeren eser bugün elimizde bulunmamaktadır. Bu çalışmada, altı latifesini Denâ’et-nâme-i Cemâlî adlı üzerinde durulmuştur.
 elimizdeki tek nüshası, Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi, Nu. 34 Ha 362/29’da, 80a-82a yaprakları arasındadır. Eser içindeki latifenin konusu, hasislikleri habislikleri ile ön plana çıkan şahıs etrafında şekillenmiştir. Çalışmamızda tanıtılmış eserin metni transkripsiyonlu yeni yazıya aktarılmıştır. asrın mahsulü bu latifelerin içerisindeki yerine bakılacak olursa ortak özelliği “cimrilik, habislik” kişileri konu etmesi özgündür. Ayrıca esere “letâ’if-nâme” değil “Denâ’et-nâme” yani “alçaklık kitabı” ad verilmesi kayda değerdir.